Nga nắm thế chủ động, xung đột Ukraine đang bước vào giai đoạn cuối?

Những nỗ lực của Kiev nhằm đạt được ít nhất một hình thức chiến thắng nào đó đã thất bại hoàn toàn. Vậy điều gì sẽ xảy ra tiếp theo với Ukraine?

6 tháng sau khi Ukraine bắt đầu cuộc phản công gần Bakhmut, chiến dịch này hoàn toàn thất bại và quân đội Nga đã giành được thế chủ động. lực lượng Nga đã hát động một loạt cuộc tấn công và giành lại một số vị trí mà họ để mất ở Tây Bắc thành phố, trong khu vực hồ chứa Berkhovsky, đồng thời giành lại quyền kiểm soát dọc theo tuyến đường sắt Bakhmut-Gorlovka ở sườn phía Nam.

Trong khi đó, kế hoạch của Ukraine, bao gồm một cuộc tấn công theo ít nhất 3 hướng tác chiến – hướng tới Melitopol, Berdyansk và Bakhmut – đã thất bại. Thay vì tập trung vào từng nhiệm vụ một như các chuyên gia phương Tây khuyến nghị, Kiev đã phân tán lực lượng và không đạt được bất kỳ mục tiêu nào. Hiện tại, quân đội Ukraine buộc phải chuyển từ chiến thuật tấn công sang phòng thủ.

 

Binh sỹ Ukraine khai hỏa pháo tự hành CAESAR ở miền Đông, ngày 28/12/2022. Ảnh: Getty

Kế hoạch tham vọng nhưng bất thành Ukraine

Kế hoạch đầy tham vọng ban đầu của Ukraine nhằm phát động một cuộc tấn công vào Bakhmut dự kiến hành động ở ít nhất 4 khu vực: từ Chasov Yar về phía Kleshcheyevka và xa hơn dọc theo sườn phía Nam Bakhmut; từ Chasov Yar đến vùng ngoại ô phía Bắc Balhmut, phía Nam hồ chứa Berkhovsky; từ Slavyansk theo hướng Bakhmut và Soledar; từ Seversk tới Soledar.

Tuy nhiên, kế hoạch này không thành công do Ukraine thiếu quân số và Nga đã kịp thời điều động các đơn vị thay thế lực lượng quân sự tư nhân Wagner. Các cuộc tấn công từ các hướng Slavyansk và Seversk đã thất bại, trong khi cuộc tấn công vào sườn phía Bắc thành phố chỉ thành công một phần – quân đội Ukraine đã tiến được vài km nhưng cạn kiệt tiềm năng tấn công.

Quân Ukraine chỉ tiến được ở phía Nam, theo hướng phòng thủ của Nga, được xây dựng dọc theo tuyến Kleshcheyevka-Andriivka-Kurdyumovka. Phải đến giữa tháng 9, sau 5 tháng phản công, Ukraine mới giành được quyền kiểm soát hai ngôi làng đầu tiên. Tuy nhiên, Kurdyumovka vẫn do quân đội Nga kiểm soát. Trong những ngày tiếp theo, lực lượng của Kiev tiếp tục cuộc tấn công về phía Đông, vượt qua tuyến đường sắt ở một số đoạn.

Rõ ràng, mục tiêu tiếp theo của quân đội Ukraine là mở rộng bàn đạp ở bờ phía Đông kênh Seversky Donets–Donbass để tiến tới vùng ngoại ô phía Nam Bakhmut và vùng ngoại ô phía Bắc Gorlovka. Vào tháng 10/2023, tin đồn về một cuộc tấn công sắp xảy ra ở vùng ngoại ô phía Bắc Gorlovka bắt đầu lan truyền trên các phương tiện truyền thông.

Nga đang nắm thế chủ động

Để đối phó với kế hoạch này, quân đội Nga đã tiến hành hàng loạt cuộc phản công gần hồ chứa Berkhovsky.

Trong các phân tích về chiến dịch mùa hè (ngày 25/9), cổng thông tin quân sự DeepState của Ukraine đã nhận định: “Mọi thứ không tốt như dự kiến ở mặt trận phía Bắc, nơi đã có những thành công ban đầu. Nhưng sai lầm chiến lược khi tới Berkhovka, việc phải hứng chịu hỏa lực của đối phương ở vùng thấp, đã khiến chúng ta trả giá đắt. Hiện giờ, đối phương đã chiếm thế chủ động ở đó”.

Dựa trên thông tin do các nguồn ở mặt trận cung cấp, vào tháng 10 và tháng 11, DeepState đưa tin, quân đội Ukraine đã rút lui khỏi các vị trí của họ. Đến ngày 24/11, quân Nga một lần nữa đe dọa giành quyền kiểm soát các làng Bogdanovka và Khromove.

Lực lượng Ukraine trong khu vực này - chủ yếu bao gồm Lữ đoàn xung kích số 3 và số 5 (đã kiệt sức trong các cuộc tấn công trước đó), Lữ đoàn xung kích dù số 80, Lữ đoàn xung kích Lyut, các lữ đoàn 22, 28, 92 và Lữ đoàn cơ giới 93 - đã không thể cầm chân quân Nga, đặc biệt là sau các trận chiến tích cực xung quanh Avdiivka, vốn đòi hỏi phải tập trung pháo binh Ukraine ở đó. Kết quả là quân đội Nga đã có thể đảo ngược tình thế theo hướng có lợi cho họ, kể cả ở khu vực mà quân Ukraine vẫn tiếp tục tiến lên một cách chậm chạp.

Ngày 30/10, Tổng tư lệnh Lục quân Ukraine, Alexander Syrsky, cho hay lực lượng Nga đang tăng cường hiện diện tại khu vực Bakhmut và chuyển từ thế phòng thủ sang tấn công chủ động. Ngày 18, 19 và 24/11, Ukraine thừa nhận rằng quân Nga đã tiến gần Kleshcheyevka. Đến ngày 22/11, Kiev báo cáo rằng đối phương đã tiến gần hơn đến Andriivka.

Theo xác nhận trực quan của cộng đồng tình báo nguồn mở (OSINT), quân đội Nga đã có thể khôi phục gần như hoàn toàn tuyến phòng thủ dọc theo tuyến đường sắt Bakhmut-Gorlovka. Giao tranh ác liệt nhất hiện đang diễn ra ở các cao điểm phía Tây Bắc Kleshcheyevka. Nếu buộc phải rút lui, quân Kiev sẽ phải rút lui về vị trí ban đầu để không ở lại vùng đất thấp và hứng chịu hỏa lực của đối phương –vấn đề tương tự như những gì họ gặp phải ở sườn phía Bắc.

Tấn công Gorlovka – chiến thuật thiếu khôn ngoan hay tâm lý chiến?

Vì sao Ukraine quyết định phân tán lực lượng và tiến công theo 3 hướng tác chiến trong chiến dịch mùa hè? Một số chuyên gia Nga cho rằng chiến lược của Ukraine là giành chiến thắng trong trận chiến nguồn lực - và để đạt được mục tiêu này, quân đội của Kiev đã cố gắng tạo ra một số điểm nóng căng thẳng được cho là sẽ khiến Nga phải tốn nhiều nhân lực của Nga. Trong trường hợp thành công, Ukraine sẽ có thể vượt qua thế bế tắc của chiến thuật du kích và giáng đòn chí mạng vào một trong các hướng.

Tuy nhiên, trên thực tế, quân Ukraine đã không thể đánh bại quân đội Nga, vốn đủ mạnh để thực hiện cả cuộc tấn công cục bộ ở khu vực giữa Lugansk và Kharkiv vào mùa hè này, cũng như cuộc tấn công vào Avdiivka vào tháng 10. Trên hết, quân đội Nga tiếp tục trấn giữ các tuyến phòng thủ ở khu vực Kherson và Zaporizhzhia, cũng như gần Bakhmut.

Vậy tại sao Ukraine không tập trung lực lượng vào một khu vực như các chuyên gia phương Tây đã khuyến nghị?

Một cách giải thích khả dĩ cho điều này là tầm quan trọng mang ý nghĩa biểu tượng của “Pháo đài Bakhmut”. Trong nỗ lực giành lại thành phố này, Ukraine đã huy động lực lượng dự bị và các đơn vị tinh nhuệ nhất vào trận.

Một cách giải thích khác là thực tế, tình hình còn tồi tệ hơn. Sau thất bại mùa hè, Ukraine cần chuyển dướng dư luận khỏi những tin tức tiêu cực. Cách tốt nhất để làm được điều đó là chọc thủng chiến tuyến ngăn cách Ukraine và Donbass vốn tại từ năm 2015 đến tháng 2/2022. Trong trường hợp thành công, Tổng thống Zelensky sẽ có thể tuyên bố sự trở lại của Ukraine trên các vùng đất đã mất dưới thời những người tiền nhiệm.

Về mặt lý thuyết, một trong những khu vực mà kế hoạch như vậy có thể thực hiện được là Gorlovka – một thành phố công nghiệp lớn nằm ở phía Nam Bakhmut, nơi có khoảng 300.000 người sinh sống trước chiến tranh. Gorlovka nằm dưới sự kiểm soát của Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) kể từ khi DPR tuyên bố độc lập vào năm 2014. Một số trận chiến khốc liệt nhất ở Donbass đã diễn ra ở đó.

Chuyên gia người Ukraine, Bogdan Miroshnikov, ngày 16/11 bình luận: “Để giải phóng thành phố, cần phải tiến hành một chiến dịch tấn công chiến lược với sự tham gia của ít nhất 150.000-200.000 quân cùng với hàng nghìn đơn vị thiết bị. Một số người có thể nói rằng quân ta đang ở gần Gorlovka. Đúng là như vậy. Điều này có nghĩa là cần phải tấn công trực diện. Nhưng không ai có thể làm điều đó.”

Một cuộc tấn công tiềm tàng vào Gorlovka không thể thực hiện chỉ với vài lữ đoàn. Để bắt đầu một tấn công theo hướng này, Ukraine cần phải giành lại được các vị trí ở phía Bắc thành phố, trong khu vực sườn phía Nam Bakhmut. Vẫn chưa rõ đây là kế hoạch của ban lãnh đạo Ukraine hay sự thay đổi ngẫu hứng trong chiến thuật tác chiến.

Trong mọi trường hợp, thế chủ động theo hướng này hiện đã bị quân đội Nga nắm giữ, họ sẽ cố gắng giành lại vị trí của mình và thiết lập hệ thống phòng thủ dọc theo kênh Seversky Donets–Donbass. Điều này sẽ đảm bảo an toàn cho khu vực xung quanh Bakhmut và khiến quân đội Ukraine mất khu vực bàn đạp.

Tuy nhiên, để làm được như vậy, Nga sẽ cần phải chiếm các cứ điểm của Ukraine gần làng Ivanovskoye, nơi mà các đơn vị Wagner đã không thể chiếm được trong nỗ lực bao vây Bakhmut. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, đây là khu vực cực kỳ quan trọng đối với cả 2 bên và cả quân đội Nga và Ukraine đều tập trung hỏa lực ở đó. Còn hiện nay, các ưu tiên đã thay đổi: Bakhmut mặc dù giao tranh vẫn diễn ra hàng ngà, nhưng chỉ là một hướng có tầm quan trọng thứ yếu.

 

Hoàng Phạm