EU đòi hỏi tiếng nói trong lộ trình chấm dứt xung đột Ukraine

Trụ sở Ủy ban châu Âu tại Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Euronews ngày 20/11, Liên minh châu Âu (EU) đang phản ứng mạnh trước thông tin Mỹ và Nga âm thầm xây dựng một kế hoạch 28 điểm nhằm chấm dứt chiến sự tại Ukraine, trong đó có các điều khoản bị xem là bất lợi cho Kiev. Động thái này làm dấy lên lo ngại rằng châu Âu, nhà tài trợ lớn nhất cho Ukraine, có thể bị gạt ra bên lề tiến trình ngoại giao.

Kế hoạch do Mỹ và Nga thảo luận, lần đầu được Axios tiết lộ, được cho là bao gồm việc Ukraine từ bỏ hoàn toàn vùng Donbas và hạn chế quy mô quân đội. Những thông tin rò rỉ xuất hiện ngay trước cuộc họp ngoại trưởng EU tại Brussels, nơi cuộc chiến của Nga tiếp tục là tâm điểm thảo luận.

Đại diện cấp cao của EU về đối ngoại, bà Kaja Kallas, nói với báo chí rằng châu Âu luôn ủng hộ hòa bình, nhưng bất kỳ kế hoạch nào cũng phải có sự tham gia của Ukraine và các lãnh đạo châu Âu. Bà nhấn mạnh Nga chưa thể hiện bất kỳ nhượng bộ nào, dù Tổng thống Vladimir Putin có thể kết thúc chiến tranh ngay lập tức nếu muốn.

Nhiều ngoại trưởng khác cũng xác nhận họ không được tham vấn. Ngoại trưởng Hà Lan David van Weel nói EU không được tham gia vào bản kế hoạch và không rõ liệu Ukraine có được hỏi ý kiến hay chưa. Ông cho rằng nếu Kiev không tham gia xây dựng bản kế hoạch thì châu Âu sẽ không ủng hộ.

Trong khi đó, Pháp và Đan Mạch tiếp tục kêu gọi một lệnh ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện như điều kiện tiên quyết để mở đường cho đàm phán. Bộ trưởng Jean-Noël Barrot cho biết quá trình đối thoại phải bắt đầu từ việc ngừng bắn, sau đó mới có thể bàn thảo về các vấn đề lãnh thổ và các bảo đảm an ninh. Ông cho rằng trở ngại lớn nhất hiện nay vẫn là từ phía ông Putin.

Ngoại trưởng Đan Mạch Lars Løkke Rasmussen bày tỏ nghi vấn về vai trò của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong bản kế hoạch, cho rằng cần làm rõ mức độ ủng hộ của ông chủ Nhà Trắng đối với sáng kiến này. Kế hoạch được cho là do ông Steve Witkoff, đặc phái viên của Mỹ, thúc đẩy. Ông Witkoff là nhân vật gây tranh cãi tại Ukraine và châu Âu vì từng lặp lại nhiều luận điểm có lợi cho Moskva.

Những thông tin về kế hoạch Mỹ - Nga khiến câu hỏi liệu châu Âu có bị đặt ngoài lề tiến trình hòa bình một lần nữa trở thành chủ đề nóng. Từ sau khi ông Trump tái đắc cử, vai trò của EU trong định hình tương lai xung đột Ukraine liên tục thay đổi, có lúc được tham gia, có lúc đứng ngoài, khiến các nước EU lo ngại về việc tiếng nói của mình không được coi trọng.

Một số lãnh đạo EU bày tỏ quan điểm thận trọng. Cố vấn an ninh quốc gia Lithuania Kęstutis Budrys cho rằng đây không phải là một vấn đề lớn nhưng nhấn mạnh châu Âu sẽ phải đóng vai trò chủ động nếu tiến trình bước sang giai đoạn mới. Ông nói bất kỳ thỏa thuận nào liên quan đến an ninh châu Âu đều đòi hỏi châu Âu phải tự định hình lập trường.

Trước phản ứng mạnh từ phương Tây, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio lên tiếng trấn an, nói rằng kết thúc một cuộc chiến phức tạp như tại Ukraine đòi hỏi sự “trao đổi sâu rộng”. Ông cho biết Mỹ đang xây dựng danh sách các đề xuất dựa trên việc tiếp nhận ý kiến từ cả hai phía của cuộc xung đột.

Cuộc họp ngoại trưởng EU vừa qua cũng là lần thảo luận chính trị đầu tiên về các đề xuất của Ủy ban châu Âu liên quan đến hỗ trợ quân sự và tài chính cho Ukraine giai đoạn 2026–2027, ước tính khoảng 135 tỉ euro. Một trong các phương án là dùng tài sản bị phong tỏa của Ngân hàng Trung ương Nga để phát hành khoản vay bồi thường không lãi suất cho Ukraine, một sáng kiến chưa từng có tiền lệ. Hai phương án còn lại liên quan đến vay mới trên thị trường, điều có thể gây khó cho các nước đang nợ công cao.

Bộ trưởng Thụy Điển Maria Malmer Stenergard bày tỏ ủng hộ đề xuất vay bồi thường bằng tài sản Nga, gọi đây là một khởi đầu tốt để đảm bảo công lý và tạo sức ép lên Moskva. Bà Stenergard nói chiến lược của EU phải dựa trên hai trụ cột đó là tăng hỗ trợ cho Ukraine và gia tăng áp lực với Nga. Theo bà, chỉ khi cán cân thay đổi, Điện Kremlin mới nghiêm túc với đàm phán hòa bình.

Hải Trần