Mỹ mở cuộc điều tra vì sợ ô tô Trung Quốc gây rủi ro an ninh quốc gia

Nhà Trắng hôm 29.2 cho biết Mỹ đang mở một cuộc điều tra về việc liệu ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc có gây ra rủi ro an ninh quốc gia hay không và có thể áp đặt các hạn chế do lo ngại về công nghệ ô tô 'được kết nối'.

Nhà Trắng tuyên bố cuộc điều tra của Bộ Thương mại Mỹ là cần thiết vì các phương tiện "thu thập lượng lớn dữ liệu nhạy cảm về tài xế và hành khách, thường xuyên sử dụng camera và cảm biến để ghi lại thông tin chi tiết về cơ sở hạ tầng của Mỹ".

Vì các ô tô tự lái có thể "được điều khiển hoặc vô hiệu hóa từ xa", Bộ Thương mại Mỹ cũng sẽ xem xét các loại xe này.

Tổng thống Joe Biden cho biết trong một tuyên bố: “Các chính sách của Trung Quốc có thể làm thị trường Mỹ ngập tràn xe của họ, gây ra rủi ro cho an ninh quốc gia. Tôi sẽ không để điều đó xảy ra dưới dưới sự quản lý của tôi".

Các quan chức Nhà Trắng nói với phóng viên rằng còn quá sớm để nói hành động nào có thể được thực hiện và cho biết chưa có quyết định nào về lệnh cấm hoặc hạn chế với các phương tiện được kết nối của Trung Quốc.

Ngoài ra, các quan chức Nhà Trắng nói rằng chính phủ Mỹ có quyền lực pháp lý rộng rãi và có thể thực hiện những hành động với "tác động lớn".

Ông Biden gọi nỗ lực này là “hành động chưa từng có nhằm đảm bảo rằng ô tô trên đường phố Mỹ từ các quốc gia đáng quan ngại như Trung Quốc không làm suy yếu an ninh quốc gia của chúng ta”.

Có tương đối ít ô tô hạng nhẹ do Trung Quốc sản xuất được nhập khẩu vào Mỹ. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo cho biết: “Chính quyền đang hành động trước khi chúng (ô tô Trung Quốc – PV) trở nên phổ biến và có khả năng đe dọa quyền riêng tư cũng như an ninh quốc gia của chúng ta”.

Các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc đang coi Đông Nam Á, Trung Đông và châu Âu là thị trường xuất khẩu lớn nhất của họ. BYD, hãng sản xuất ô tô điện lớn nhất thế giới tính theo doanh số, đã nhiều lần thông báo không có kế hoạch bán xe của mình tại thị trường Mỹ.

 

Ô tô điện do BYD sản xuất rời tàu vận tải ở thành phố Bremerhaven, Đức - Ảnh: Getty.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc không trả lời ngay lập tức câu hỏi từ Reuters hôm 29.2.

Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe chở khách Trung Quốc, cho rằng trong số tất cả phương tiện được trang bị cảm biến thông minh, việc nhắm mục tiêu ô tô từ một quốc gia cụ thể và áp đặt các hạn chế riêng với chúng là không công bằng.

Ngoài ra, chính quyền Biden đang xem xét áp đặt mức thuế mới với ô tô do Trung Quốc sản xuất và các quan chức phải đối mặt với áp lực mới nhằm hạn chế nhập khẩu xe điện Trung Quốc từ Mexico.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington nhiều lần chỉ trích đề xuất của chính quyền Biden nhằm áp đặt các hạn chế mới với thương mại Trung Quốc và kêu gọi “Mỹ ngưng thổi phồng lý thuyết về 'mối đe dọa Trung Quốc' và đàn áp không chính đáng với các công ty Trung Quốc".

Tháng 11.2023, một nhóm các nhà làm luật lưỡng đảng của Mỹ đã đưa ra cảnh báo về việc các công ty Trung Quốc thu thập và xử lý dữ liệu nhạy cảm trong khi thử nghiệm ô tô tự lái ở Mỹ.

Bộ Thương mại Mỹ sẽ lấy ý kiến trong 60 ngày và sau đó xem xét soạn thảo các quy định để giải quyết những lo ngại. Cuộc điều tra cũng sẽ tìm kiếm thông tin chi tiết về những chiếc xe Trung Quốc hiện được lắp ráp tại Mỹ, gồm cả phần mềm cấp phép của các nhà sản xuất ô tô.

Mỹ trước đây đã cấm các công ty viễn thông Trung Quốc tham gia thị trường của mình với lý do lo ngại về dữ liệu và chỉ định Huawei cùng ZTE là mối đe dọa an ninh quốc gia, yêu cầu các nhà mạng Mỹ loại bỏ thiết bị của họ khỏi mạng của nước này.

Nhà Trắng cho biết Trung Quốc đặt ra những hạn chế đáng kể với ô tô Mỹ và các nước ngoài khác hoạt động tại Trung Quốc. “Vậy tại sao các phương tiện được kết nối từ Trung Quốc lại được phép hoạt động ở nước ta mà không có biện pháp bảo vệ?”, ông Biden nói.

Những năm gần đây, Trung Quốc đã tăng cường giám sát việc quản lý dữ liệu trong nước và hầu hết các ngành phải xin phép trước khi dữ liệu có thể được chuyển ra nước ngoài.

Hồi tháng 5.2023, các nhà chức trách Trung Quốc đã thắt chặt các quy định về dữ liệu với ngành công nghiệp ô tô và đề xuất cấm các phương tiện thông minh ở Trung Quốc truyền dữ liệu trực tiếp ra nước ngoài, thay vào đó buộc chúng phải sử dụng các dịch vụ đám mây trong nước.

Chính quyền Biden định loại Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng pin ô tô điện của Mỹ

Chính quyền Biden đã lên kế hoạch hạn chế nguyên liệu Trung Quốc, Nga, Triều Tiên và Iran trong pin được hưởng ưu đãi thuế với ô tô điện từ năm 2024.

Kế hoạch này sẽ khiến các nhà đầu tư trong chuỗi cung ứng ô tô điện của Mỹ không đủ điều kiện nhận ưu đãi thuế nếu sử dụng nhiều hơn một lượng nhỏ nguyên liệu pin quan trọng từ Trung Quốc hoặc các quốc gia khác được coi là thực thể nước ngoài đáng quan ngại (FEOC). Thuật ngữ FEOC áp dụng cho Trung Quốc, Nga, Triều Tiên và Iran.

Các quy định mới được thiết kế để giảm thiểu sự phụ thuộc của chuỗi pin cung ứng pin ô tô điện Mỹ vào Trung Quốc và đang được những hãng ô tô theo dõi chặt chẽ khi họ đưa ra quyết định đầu tư sản xuất pin để chuyển đổi sang xe điện.

He Yadong, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc, cho biết: “Nhắm mục tiêu vào các doanh nghiệp Trung Quốc bằng cách loại trừ sản phẩm của họ khỏi phạm vi trợ cấp là chính sách không hướng đến thị trường điển hình. Nhiều thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), gồm cả Trung Quốc, đã bày tỏ lo ngại về chính sách phân biệt đối xử của Mỹ, vi phạm các nguyên tắc cơ bản của WTO”.

Vị trí thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng pin toàn cầu đã khiến các quan chức Mỹ và châu Âu phải hành động trước lo ngại rằng ô tô điện Trung Quốc giá rẻ có thể tràn ngập thị trường của họ.

Ủy ban châu Âu đang điều tra xem liệu các nhà sản xuất ô tô điện ở Trung Quốc có được hưởng lợi từ các khoản trợ cấp không công bằng từ chính phủ hay không.

Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu cuộc điều tra trong tháng 10.2023 để quyết định xem có nên thiết lập các hàng rào thuế quan chống lại điều mà Ursula von der Leyen - Chủ tịch Ủy ban châu Âu gọi là làn sóng nhập khẩu ô tô điện Trung Quốc rẻ hơn do được hưởng lợi từ trợ cấp của chính phủ hay không.

Theo Ủy ban châu Âu, ông chủ một số hãng ô tô phương Tây cho rằng ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc được hưởng lợi từ các khoản trợ cấp của chính phủ mang lại lợi thế không công bằng. Qua đó, các ô tô điện thương hiệu Trung Quốc đã có giá rẻ lại càng rẻ hơn, thậm chí mức giá cực kỳ thấp.

Mỹ đã thông qua hai luật rõ ràng loại trừ các nhà đầu tư có thể hưởng lợi từ việc phân bổ ưu đãi thuế trị giá 6 tỉ USD cho pin và khoáng chất quan trọng, cũng như trợ cấp 7.500 USD cho mỗi phương tiện sử dụng năng lượng mới được sản xuất, nếu họ đưa FEOC vào chuỗi cung ứng của mình.

Các quy định sẽ có hiệu lực vào năm 2024 với pin hoàn chỉnh và năm 2025 với các khoáng chất quan trọng.

Chính quyền Biden cũng đang đề xuất các tiêu chí khắt khe, gồm cả ngưỡng sở hữu 25%, để xác định liệu một công ty có bị FEOC kiểm soát hay không.

He Yadong nói: “Bằng cách thiết lập ‘hàng rào kính’, Mỹ đang gây hại nhiều hơn là có lợi cho sự phát triển của công nghệ ô tô điện và ngành công nghiệp nói chung”.

Trung Quốc chiếm gần 2/3 năng lực chế biến lithium của thế giới và 75% với coban, cả hai đều được sử dụng trong sản xuất pin.

Hiện tại, Bộ Tài chính Mỹ tạm thời sẽ miễn trừ một số khoáng chất quan trọng khỏi các quy định nghiêm ngặt mới cấm nguyên liệu từ Trung Quốc và các quốc gia khác được coi là FEOC.

Liên minh Đổi mới Ô tô, một nhóm đại diện cho gần như tất cả các hãng sản xuất ô tô lớn, cho biết quyết định miễn trừ các khoáng chất quan trọng trong hai năm (đến 2025) là "có ý nghĩa và được tư vấn tốt" và nếu không có quyết định này thì có thể khiến gần như hầu hết phương tiện không đủ điều kiện hưởng lợi từ các khoản ưu đãi thuế.

Bộ Tài chính Mỹ cho biết một số ít nguyên liệu được miễn trừ mỗi loại chiếm ít hơn 2% giá trị khoáng chất quan trọng của pin.

Hồi tháng 10.2023, Ford Motor cho biết đang chờ hướng dẫn để xác định xem liệu thỏa thuận được cấp quyền sử dụng công nghệ từ CATL (nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới của Trung Quốc), như một phần kế hoạch xây dựng nhà máy pin ở bang Michigan (Mỹ) của Ford Motor, có vi phạm các quy tắc hay không. Các quan chức chính quyền Biden không bình luận về việc liệu thỏa thuận đó có tuân theo quy tắc hay không. Ford Motor cũng từ chối bình luận.

 

Sơn Vân