Châu Âu với bài toán khí đốt Nga: Câu hỏi còn bỏ ngỏ

Trong nỗ lực tăng cường khả năng tự chủ năng lượng của Liên minh châu Âu (EU), Nghị viện châu Âu (EP) vừa thông qua kế hoạch loại bỏ hoàn toàn việc nhập khẩu khí đốt của Nga. Tuy nhiên, quyết định nêu trên vấp phải sự phản đối của một số nước thành viên, do lo ngại việc “khóa van” dòng khí đốt từ Xứ sở Bạch dương có thể kích hoạt “cơn bão giá” trên thị trường năng lượng, gây tổn hại cho nền kinh tế.

Để chấm dứt sự phụ thuộc kéo dài nhiều thập niên vào nguồn năng lượng của Nga, EU tuyên bố, khối này sẽ ngừng nhập khẩu từ Nga khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) vào cuối năm 2026 và khí đốt qua đường ống vào cuối tháng 9/2027. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen coi đây là bước ngoặt lịch sử, đánh dấu thời điểm Liên minh Cờ xanh chính thức bước vào kỷ nguyên độc lập năng lượng với Nga, đồng thời mở ra cơ hội để ngành năng lượng phát triển bền vững.

Tuy nhiên, quyết định của EU ngay lập tức vấp phải sự phản đối từ một số quốc gia thành viên như Hungary và Slovakia, vốn phụ thuộc khá nhiều vào nguồn cung từ Moskva. Theo giới chức Hungary, kho cảng LNG bắt buộc phải gần cảng nước sâu để phục vụ tàu LNG trọng tải lớn. Các nước Baltic và Bắc Âu, với lợi thế giáp biển, có thể nhanh chóng đa dạng hóa nguồn cung bằng cách thiết lập cơ sở nhập khẩu LNG từ Mỹ và Na Uy.

Trong khi đó, do vị trí địa lý đặc thù không có biển, việc xây dựng hạ tầng phục vụ nhập khẩu, lưu trữ và phân phối LNG trở thành “nhiệm vụ bất khả thi” đối với Hungary. Vì vậy, dòng chảy khí đốt từ Moskva giữ vai trò rất quan trọng đối với an ninh năng lượng của Budapest. Đây là nguyên nhân lý giải vì sao, nhiều năm nay, Hungary kiên quyết phản đối lệnh cấm nhập khẩu khí đốt của Nga.

Trong phản ứng tương tự, Thủ tướng Slovakia Robert Fico cũng bày tỏ lo ngại rằng, việc thay thế nguồn cung giá rẻ và ổn định từ Nga sẽ khiến giá năng lượng tăng cao, “bào mòn” khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, gây tổn hại đến nền kinh tế nói chung. Hai nước Trung Âu thậm chí cảnh báo đang cân nhắc khiếu nại quyết định của EU lên Tòa án Công lý châu Âu. Tình thế này đặt ra thách thức đối với EU, bởi nếu thiếu sự phối hợp đồng bộ của tất cả thành viên, mục tiêu cắt đứt hoàn toàn dòng chảy khí đốt từ Moskva khó có thể hoàn thành.

Cùng với sự khác biệt trong quan điểm giữa các quốc gia thành viên, EU cũng phải vượt qua nhiều khó khăn để thực hiện mục tiêu vừa đặt ra. Trong đó, vấn đề then chốt là yêu cầu đa dạng hóa nguồn cung. Theo thỏa thuận đạt được, các nước thành viên EU sẽ đệ trình kế hoạch đa dạng hóa nguồn cung lên EC trước tháng 3/2026. Rõ ràng, việc EU ngừng nhập khẩu khiến Nga mất đi một nguồn thu đáng kể, song kế hoạch này cũng có thể gây khó khăn cho chính EU. Nếu không nhanh chóng tìm được nguồn thay thế ổn định với giá cả phải chăng, EU sẽ đứng trước nguy cơ rơi vào vòng xoáy tăng giá năng lượng mới, kéo theo tình trạng bất ổn kinh tế.

Không thể phủ nhận những nỗ lực bền bỉ của EU trên hành trình hiện thực hóa mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng. Trải qua một giai đoạn đầy thử thách, EU đã có bước tiến đáng kể với việc phát triển nhiều dự án năng lượng tái tạo, mở rộng mạng lưới đối tác. Báo cáo EC vừa công bố cho thấy, hiện khí đốt từ Nga chỉ chiếm khoảng 13% trong tổng lượng nhập khẩu của EU, giảm mạnh so với con số 45% được ghi nhận hồi năm 2021.

Tuy nhiên, để lấp đầy các kho dự trữ, EU đã buộc phải nhập khẩu LNG với chi phí cao hơn nhiều so với của Nga. Các nhà cung cấp mới cũng chưa thể nhanh chóng khỏa lấp khoảng trống mà nguồn cung giá rẻ và ổn định của Nga để lại. Thực tế này không chỉ làm giá năng lượng tăng cao mà còn đe dọa làm suy giảm năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp EU trên thị trường toàn cầu.

Bên cạnh những ý kiến lạc quan về triển vọng ngành năng lượng EU sẽ sớm tự đứng vững trên đôi chân của mình, một số chuyên gia bày tỏ lo ngại, khi mùa đông khắc nghiệt “gõ cửa” và giá khí đốt leo thang, liệu EU có đối mặt một cuộc khủng hoảng năng lượng mới hay không? Câu hỏi còn bỏ ngỏ này đặt Liên minh Cờ xanh trước thách thức giải quyết bài toán cân bằng giữa mục tiêu chính trị và nhu cầu phát triển kinh tế.

Nguyễn Hà