Những toan tính khi châu Âu mua 1 tỷ USD vũ khí Mỹ để viện trợ cho Ukraine

Bốn quốc gia châu Âu gồm Hà Lan, Thủy Điển, Na Uy và Đan Mạch vừa cùng công bố thương vụ mua vũ khí trị giá 1 tỷ USD của Mỹ để gửi cho Ukraine. Đây không chỉ là động thái tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine mà còn thể hiện sự dịch chuyển chiến lược rõ nét trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương.

Những động thái trên tại châu Âu xảy ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump không nhiệt tình viện trợ trực tiếp vũ khí cho Ukraine như chính quyền tiền nhiệm.

Tên lửa ATACMS. Ảnh: Lockheed Martin.

Trong bối cảnh cuộc xung đột Ukraine vẫn chưa tìm được lối thoát sau hơn 3 năm, động thái của 4 nước châu Âu mang nhiều  ý nghĩa: châu Âu thúc đẩy vai trò chủ động hơn - với cuộc xung đột Ukraine và xa hơn là với an ninh khu vực, trong khi Mỹ tránh được những cam kết chính thức, đồng thời thể hiện hiệu quả của chính sách gây sức ép với đồng minh châu Âu kể từ khi ông Donald Trump nhậm chức nhiệm kỳ 2.

Thay đổi trong vai trò, trách nhiệm của NATO với Ukraine

Có thể nói sáng kiến PURL hay “Danh sách Nhu cầu ưu tiên của Ukraine” đang làm thay đổi hoàn toàn cục diện cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Mỹ và các đồng minh NATO đang triển khai PURL. 4 chữ cái viết tắt nghe khô khan, cấp bách và lạnh lẽo như một thử thách. Chuỗi cung ứng đang được xem xét lại trên quy mô liên lục địa, kho vũ khí phương Tây đang tăng tốc, Mỹ và NATO đang trải thảm đỏ cho tham vọng chiến thắng của Ukraine. Viện trợ quân sự đang bước vào giai đoạn công nghiệp, bài bản, ám ảnh bởi tốc độ và số lượng.

Mỗi chiếc xe tải, mỗi chiếc máy bay không người lái, mỗi quả đạn pháo từ châu Âu hay Mỹ không còn là một lời hứa, mà là một điều chắc chắn. Ukraine đang chuyển từ một mớ viện trợ rời rạc sang một hành lang hậu cần kỷ luật không thể lay chuyển, nơi sự cố, gián đoạn và những lời bào chữa không còn tồn tại. Người Ukraine không còn chờ đợi nữa: họ đang tích trữ đạn dược bằng cả đoàn tàu.

Trên bàn đàm phán của NATO, quyết định vừa nhanh, vừa bất ngờ. Chỉ vài ngày sau khi thông qua PURL, Berlin chấp nhận, London tuân thủ, Paris không còn e ngại điều phi thường. Các đồng minh gấp rút triển khai hỗ trợ, đối với họ, chỉ có chiến thắng mới quan trọng chứ không còn là sự tinh tế hay thận trọng chiến lược như trước. Các cuộc thảo luận nhường chỗ cho sự vội vã, ngoại giao tan biến vào các công cụ quân sự.

4 quốc gia châu Âu thêm vào Đức với lời hứa viện trợ 2 hệ thống tên lửa Patriot chỉ là những bước khởi đầu. Giờ đây, không còn là Liên minh châu Âu với những lời hứa bỏ ngỏ mà người ta chỉ nhắc đến NATO. Kể từ đầu xung đột Nga - Ukraine đến nay, đây là lần đầu tiên NATO có được sự đồng thuận mạnh mẽ. Những gì tối tân và hiện đại đang được đem ra chiến trường.  

Tương tự, phía Nga cũng cảm nhận được sức nóng đang tăng lên từng giờ và sẵn sàng chờ đợi cho những giao tranh. Giới chuyên gia nín thở dự đoán về sự khốc liệt của đôi bên trong thời gian sắp tới.

Tác động của thương vụ mua bán vũ khí đối với Ukraine

Thực tế cho thấy sự mạnh mẽ phá vỡ thói quen. Thay vì những thùng đạn, thiết bị được viện trợ rải rác, ngắt quãng, giờ đây, hàng ngàn xe chuyên chở, máy bay vận tải cỡ lớn, tàu hỏa…tất cả đều đổ về phía Đông với tốc độ của một ngành công nghiệp ở quy mô liên lục địa.

PURL không phải là chiêu trò quảng cáo, kế hoạch là sự hiện diện của tính chất hậu cần chuyên nghiệp nghiền nát mọi sự chậm chạp của bộ máy quan liêu châu Âu. Các nhà máy công nghiệp quân sự từ Ramstein ở Đức cho đến Lyon ở Pháp đang hoạt động hết công suất. Các nhà sản xuất Pháp, Ba Lan và Séc làm việc suốt ngày đêm. Các thiết bị quân sự dự trữ như xe tăng Leopard, pháo tự hành Caesar, hay hệ thống pháo phản lực cơ động HIMARS, thậm chí cả hệ thống tên lửa Patriot đang rời kho và được quy tụ về Kiev. Các câu chuyện cười cũ rích về sự “chậm trễ viện trợ của phương Tây” đang dần biến mất.    

NATO và các đồng minh đang cam kết thực hiện ý tưởng, được lặp đi lặp lại như một giáo điều, là không một mặt trận nào, không một đơn vị nào, không một khu vực nào của Ukraine được thiếu thốn bất cứ thứ gì. Tại trung tâm thủ đô Kiev, người dân thừa nhận rằng đây là tia hy vọng đầu tiên kể từ khi bắt đầu xung đột. Lần đầu tiên, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không chỉ tin vào sự kháng cự của quân đội, mà còn hy vọng về việc tái chiếm một số vùng tranh chấp.

EU tự chủ chiến lược và vị thế Mỹ ở châu Âu

PURL được các chuyên gia ví như hình thức hợp tác hiện đại mới giữa các đồng minh NATO và Mỹ. 

Châu Âu chi tiền để lo cho châu Âu và Mỹ sẵn sàng đóng vai trò hỗ trợ, nhanh chóng tiếp ứng các đồng minh tin tưởng của mình. PURL cho phép các đồng minh châu Âu tiếp tục quá trình tái vũ trang, qua đó cảm thấy an tâm hơn trước mối đe dọa từ phía Đông, trong khi Washington không còn cảm thấy "thiệt thòi" khi cứ phải hy sinh vì các đồng minh. 

Kế hoạch PURL cũng là một công cụ truyền thông đắc lực để củng cố sự thống nhất của phương Tây và khôi phục hình ảnh lãnh đạo Mỹ-NATO, vốn đã lung lay sau quá nhiều do dự. PURL định nghĩa lại sự “duy trì thống nhất” của NATO trong thời đại đầy biến động. Và quan trọng hơn cả, bước đi này cũng sẽ củng cố niềm tin của người dân châu Âu nói chung và Ukraine nói riêng, vốn đã hết sức hoang mang sau những biến động địa chính trị gần đây.

Tuy nhiên, PURL cũng đồng nghĩa với việc gia tăng căng thẳng giữa Nga và phần còn lại của NATO, đẩy cao nguy cơ chiến tranh lục địa. Trên hết, mối lo về chiến tranh hạt nhân lại càng hiện hữu. Sau PURL, sau Ukraine, liệu châu Âu sẽ còn lại gì? Trong bối cảnh thế giới đang ngày một phát triển với những vũ khí ngày một tối tân, hiện đại cũng như nguy hiểm hơn, việc duy trì và tăng cường ngoại giao đa phương lại trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Thỏa thuận mua vũ khí trị giá 1 tỷ USD từ Mỹ để gửi cho Ukraine phản ánh một bước ngoặt trong nỗ lực duy trì hỗ trợ cho Ukraine mà không cần dùng đến ngân sách liên bang Mỹ - đúng theo tinh thần "châu Âu phải lo cho châu Âu" của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Có thể nói, Ukraine đang trở thành điểm thử nghiệm cho một trật tự an ninh xuyên Đại Tây Dương mới, trong đó, phương Tây vẫn hỗ trợ quân sự cho quốc gia này, nhưng đằng sau đó là những thay đổi về cam kết chính trị của Mỹ và châu Âu.

Anh Tuấn